Inhoudsopgave
Het bakken van klei in een oven vereist inzicht in het soort klei dat je gebruikt. Elk type klei heeft zijn eigen specifieke baktemperaturen en eigenschappen na het bakken. De drie meest voorkomende soorten klei zijn aardewerk, steengoed en porselein.
- Aardewerk: Deze kleisoort wordt gebakken bij temperaturen tussen 900°C en 1100°C. Na het bakproces blijft aardewerk poreus. Om het geschikt te maken voor dagelijks gebruik, zoals vazen of servies, wordt het geglazuurd zodat het vloeistofdicht wordt.
- Steengoed: Steengoedklei heeft een hoger smeltpunt en wordt gebakken tussen de 1100°C en 1300°C. Het resultaat is een stevige, waterdichte keramiek die zowel functioneel als decoratief gebruikt kan worden, al dan niet voorzien van glazuur.
- Porselein: Porseleinklei heeft de hoogste vereiste baktemperatuur, namelijk tussen de 1200°C en 1400°C. Het resultaat is vaak een licht doorschijnend, glad oppervlak dat een helder geluid produceert wanneer het wordt aangetikt. Het wordt gewaardeerd om zijn verfijnde uitstraling en unieke eigenschappen.
Het bakproces: van klei tot keramiek
Het bakproces begint met de bisque stook, ook wel de eerste bak genoemd. Tijdens deze stap wordt rauwe, gedroogde klei voor het eerst verhit tot een temperatuur waarop het hard wordt, maar nog niet volledig gesinterd. Dit maakt het werkstuk stevig genoeg om te hanteren en geschikt om te glazuren. De bisque stook duurt meestal 8 tot 10 uur, gevolgd door een natuurlijke afkoeling tot kamertemperatuur.
Daarna volgt de glazuurstook. Hierbij wordt het geglazuurde werkstuk voor een tweede keer in de oven geplaatst. De glazuurlaag smelt door de hoge temperatuur en hecht zich aan de klei, waardoor een glad en vaak glanzend oppervlak ontstaat. Deze stook duurt doorgaans zo’n 12 uur. Afkoeling is wederom cruciaal; een te snelle temperatuurdaling kan scheurtjes in het glazuur veroorzaken.
Waarom een langzame temperatuurstijging noodzakelijk is
Een geleidelijke temperatuurstijging is essentieel om schade aan je werkstuk tijdens het bakproces te voorkomen. Vooral tussen de 573°C en 750°C vinden belangrijke chemische processen plaats in de klei. Een bekend fenomeen in dit stadium is de zogenaamde kwartssprong. Hierbij verandert de structuur van kwarts in de klei abrupt, waardoor het werkstuk uitzet. Als de oven te snel opwarmt, kan deze plotse uitzetting leiden tot barsten of vervormingen.
Daarnaast verbranden in dit temperatuurspectrum ook de overgebleven organische stoffen in de klei. Het is belangrijk om deze stoffen volledig te laten verdwijnen vóór het bereiken van hogere temperaturen, anders ontstaan er luchtbellen, verkleuringen of zelfs explosies in de oven. Door de temperatuur in stappen te verhogen en voldoende inweektijd in te lassen, krijgt de klei de kans zich aan te passen en blijven werkstukken intact.
Het afkoelproces: geduld is een schone zaak
Na de glazuurstook is het heel verleidelijk om snel een blik in de oven te werpen. Toch moet je het bakproces afmaken met een langzame afkoeling. De oven moet volledig op natuurlijke wijze afkoelen voordat hij geopend mag worden. Dit kan gemakkelijk een hele werkdag duren.
Het is belangrijk om de oven niet te openen boven de 200°C, omdat dit thermische schokken kan veroorzaken waardoor het werkstuk kan barsten. Vooral bij steengoed en porselein is extra voorzichtigheid geboden. Rond de 230°C vindt er nog een lichte krimp plaats in de klei. Wordt de oven dan onbedoeld geopend, dan kan dit leiden tot onherstelbare schade aan het keramiek.
Gebruik van een oventhermometer voor nauwkeurige controle
Hoewel moderne kleiovens zijn uitgerust met ingebouwde temperatuursensoren, kan de werkelijke temperatuur in de oven verschillen van wat het scherm aangeeft. Verschillen in luchtcirculatie, ovenontwerp en belasting kunnen leiden tot temperatuurschommelingen van wel enkele tientallen graden.
Een oventhermometer biedt uitkomst. Door op meerdere plekken in de oven de temperatuur nauwkeurig in de gaten te houden, krijg je goed inzicht in hoe gelijkmatig je oven daadwerkelijk opwarmt en afkoelt. Dit helpt niet alleen om fouten te voorkomen, maar biedt ook meer controle over het resultaat van je keramiekcreaties.
Wat zou jij doen?
Ben jij al bekend met het bakken van klei of sta je op het punt om je eerste werkstuk in de oven te zetten? Welke kleisoort spreekt jou het meeste aan, en wat hoop je te maken? Deel jouw ervaring, vragen of tips hieronder – we zijn benieuwd naar jouw keramiekreis!
